.webp)
Waarom kiezen mensen ineens massaal voor de trap als die klinkt als een piano? En hoe komt het dat bijna niemand zijn groene stroomkeuze aanpast als die al standaard goed staat? Dit zijn klassieke voorbeelden van nudging: subtiele veranderingen in de omgeving die mensen verleiden tot ander gedrag. In deze blog lees je wat nudging precies is, waarom het zo populair is, en wanneer het wel (en niet) werkt. Uiteraard aan de hand van 10 concrete nudging voorbeelden uit de praktijk.
Stel je voor: je komt thuis van vakantie en op je deurmat ligt een brief van je zorgverzekeraar. Er is een nieuwe polis voor het komende jaar, en daar zit automatisch een module bij voor mentale gezondheid. Je kunt die eruit halen als je dat wilt, maar dan moet je inloggen en vijf stappen doorlopen. Wat doe je?
De kans is groot dat je het laat zoals het is. Niet omdat je er bewust voor kiest, maar omdat het standaard zo staat. Dit is de kracht van een nudge: we kiezen zelden bewust als de standaard ons al een zetje geeft.
Nudging komt uit de gedragswetenschap en verwijst naar kleine aanpassingen in de context die het mensen makkelijker maken om gewenst gedrag te vertonen, zonder hun keuzevrijheid weg te nemen. Een bekend voorbeeld is het vliegje in het urinoir: door een subtiele visuele cue gaan mannen netter plassen. Nudges zijn populair omdat ze relatief goedkoop en makkelijk te implementeren zijn, en goed aansluiten bij hoe mensen écht keuzes maken: vaak snel, automatisch en met weinig aandacht. In plaats van mensen aan te spreken op hun motivatie of kennis, speel je in op de context van de keuze, en dat werkt verrassend goed.
Het grote voordeel van nudging is dat je mensen helpt ander gedrag te vertonen zonder hun vrijheid te beperken. Omdat je de omgeving slim inricht, kun je soms met een kleine ingreep al veel bereiken. Bovendien is het vaak kostenefficiënt: een goed ontworpen nudge kost minder dan een voorlichtingscampagne of beleidswijziging. De keerzijde is dat de effecten vaak klein en tijdelijk zijn, en vooral werken in de context waarvoor ze ontworpen zijn. Daarom is het belangrijk om nudging altijd bewust in te zetten, afgestemd op het gedrag dat je wil veranderen.
Er zijn veel verschillende typen nudges. De ene is vooral bedoeld om mensen op een specifiek moment ander gedrag te laten vertonen, terwijl de andere gericht is op het veranderen van gewoontes of het standaardiseren van gewenst gedrag. Voor deze blog maken we onderscheid tussen twee typen nudges:
We lichten beide typen toe met concrete nudging voorbeelden.
Het is misschien wel één van de meest gebruikte voorbeelden van nudging: de pianotrap. In een metrostation in Stockholm werd een gewone trap omgebouwd tot een werkende pianotrap: elke trede speelde een toon als je erop stapte. Deze speelse nudge maakte het nemen van de trap leuker dan de roltrap ernaast. De muzikale beloning werkte motiverend, waardoor het aantal mensen dat de trap nam met 66 procent toenam. Mooi effect, maar je kunt je afvragen wat er na enkele dagen gebeurt. Is de pianotrap dan nog steeds leuk? Of wordt het wellicht een tikje irritant?
Op Nederlandse wegen werden rondom scholen borden geplaatst met illustraties van Nijntje en haar vriendjes. Deze visuele nudge wekt een gevoel van kwetsbaarheid en verantwoordelijkheid op, waardoor weggebruikers geneigd zijn langzamer te rijden. Gedragsonderzoek liet zien dat de gemiddelde snelheid op trajecten met deze borden afnam met enkele kilometers per uur. Tijdelijk, want na enkele weken neemt de aandacht voor de borden af.
De pratende prullenbakken in de Efteling, met de iconische oproep “Papier hier!”, vormen een klassiek Nederlands voorbeeld van een nudge. De directe respons van Holle Bolle Gijs maakt het leuk en belonend voor bezoekers om afval weg te gooien. Het resultaat: aanzienlijk minder zwerfafval in de directe omgeving van de prullenbakken. Buiten de Efteling werkt deze nudge echter nauwelijks, omdat hij sterk leunt op de unieke beleving van het park. En zeg nou zelf: zou jij écht blij worden van Holle Bolle Gijs in jouw eigen keuken?
In diverse steden zijn experimenten uitgevoerd met groene voetstappen op de stoep die mensen de weg wijzen naar de dichtstbijzijnde prullenbak. De visuele sturing maakt het gedrag laagdrempeliger: je hoeft er niet over na te denken en volgt als vanzelf het pad. In metingen bleek dat zwerfafval tot 46% afnam in gebieden waar deze nudges werden ingezet, vooral in drukke winkelstraten. Of de voetstappen ook een langetermijneffect hebben op gedrag blijft nog onduidelijk, aangezien de voetstappen na een paar maanden vervagen.
In het Sequoia Lodge Hotel van Disneyland Paris werden speciale douchekoppen geplaatst die van kleur veranderen op basis van waterverbruik: van blauw naar groen, paars en uiteindelijk rood zodra er meer dan 30 liter is gebruikt. De visuele feedback werkt als een speelse waarschuwing en zet aan tot korter douchen. Tijdens het experiment daalde het gemiddelde waterverbruik per douchebeurt met 22 procent. Voor de bezoeker een tijdelijk effect, maar voor Disneyland Paris zorgt het voor duurzame waterbesparing.
.jpg)
.jpg)
In ziekenhuizen in de VS werd een zogeheten traffic-light labeling-systeem geïntroduceerd: gezonde producten kregen een groen label, ongezonde een rood label, en neutrale opties een geel label. Daarnaast werden de gezonde opties prominenter geplaatst. Deze combinatie van nudges maakte het makkelijker om ‘goede’ keuzes te herkennen én volgen. Gedragsonderzoek liet zien dat de verkoop van ongezonde snacks en drankjes met respectievelijk 20% en 39% daalde tijdens het experiment.
Wanneer groene stroom standaard aangevinkt is bij het afsluiten van een energiecontract, kiezen aanzienlijk meer mensen daarvoor. De kracht van deze nudge zit in de ‘default bias’: mensen zijn geneigd om de standaardoptie te laten staan, zeker bij complexe of onoverzichtelijke keuzes. Onderzoek toont aan dat bijna 10 keer zoveel huishoudens de keuze voor groene stroom maken als dit de standaardinstelling is.
Sommige supermarkten sturen de looproute zó dat je eerst langs groente, fruit en water loopt voordat je bij de minder gezonde producten komt. Door gezonde keuzes als eerste te tonen, ontstaat de indruk dat dit de norm is, en dat beïnvloedt wat mensen uiteindelijk meenemen. Studies laten zien dat dit soort ‘keuze-architectuur’ leidt tot een toename in de verkoop van gezonde producten.
In een Engelse universiteit werden motiverende posters geplaatst bij de lift en trap, met boodschappen als “Neem de trap, blijf fit” en pijlen die naar de trap wezen. Deze point-of-decision prompts moedigden studenten en medewerkers aan om bij het beslismoment voor de trap te kiezen. Tijdens de negen maanden durende interventie steeg het trapgebruik in het gebouw met ruim 42 procent ten opzichte van de beginsituatie.
Op meerdere Amerikaanse universiteitscampussen werden lunchbuffetten zo ingericht dat plantaardige gerechten standaard als eerste werden gepresenteerd (plantaardig eten standaard, vlees op verzoek). Uit onderzoek bleek dat de keuze voor vegetarisch/veganistische opties steeg van gemiddeld 17 % naar 72%. Een ruim verviervoudiging dankzij het veranderen van de default-optie.
Of het nu gaat om een vrolijke trap of een slimme standaardoptie: nudging laat zien dat kleine aanpassingen in de omgeving groot effect kunnen hebben op menselijk gedrag. De kunst zit ‘m in het begrijpen van de context, het gedrag dat je wil beïnvloeden en de manier waarop je het keuzeproces structureert.
Wil je als organisatie nudging inzetten? Denk dan goed na over welk gedrag je wilt beïnvloeden en of je zoekt naar een tijdelijke prikkel of een duurzame verandering. In beide gevallen geldt: gedrag begint bij het begrijpen ervan.
.jpg)
Wil je meer weten over de opleiding Gedragsland? Ben je benieuwd naar de opleidingsdata, locaties en investering? Of wil je alvast een sneak peak van het programma? We hebben alle belangrijke informatie voor je samengevat in een brochure. Vul je gegevens in en klik op de knop om de brochure te downloaden
.jpg)
.jpg)
%20(1).jpg)
