De opleiding
Over ons
Blog
Mini quiz
Contact
Brochure downloadenSchrijf je nu in
terug naar overzicht

Organisatiecultuur veranderen: Hebben we modellen nodig of juist niet?

Geschreven door:
Anouk Visser

Organisatiecultuur. Je hoort het woord vaak, maar wat betekent het precies? Het gaat over de manier waarop mensen binnen een organisatie met elkaar omgaan: hun gewoontes, overtuigingen en het gevoel dat er heerst. Het is als de lijm die alles bij elkaar houdt. Maar wat als die cultuur niet meer past bij wat je als organisatie wilt bereiken? Hoe verander je dat? En heb je daar per se een model voor nodig?

Modellen voor cultuurverandering

Er zijn veel modellen bedacht om organisaties te helpen bij cultuurverandering. Een paar bekende voorbeelden zijn:

  • Het 7S-model van McKinsey: Dit laat zien dat cultuur samenhangt met andere onderdelen zoals structuur, systemen, stijl van leidinggeven en gedeelde waarden.
  • Kotter’s 8 stappen: Dit model helpt bij grote veranderingen, stap voor stap. Bijvoorbeeld: eerst urgentie creëren, dan een groep vormen die het voortouw neemt, enzovoort.
  • Het Competing Values Framework: Dit helpt je om de huidige cultuur te herkennen (bijvoorbeeld hiërarchisch of mensgericht) en richting te geven aan waar je naartoe wilt.

Deze modellen geven houvast. Ze helpen je om overzicht te houden en een plan te maken. Maar zijn ze altijd nodig? 

Het gevaar van modellen

Modellen geven kaders, maar ze kunnen ook tegen je werken. Modellen zijn vaak vrij theoretisch en maken de werkelijkheid simpeler dan die is. Daarnaast beschrijven ze vaak hoe het zou moeten zijn, maar zeggen ze weinig over hoe het nu echt gaat. Het risico hierbij is dat je te veel bezig bent met de toekomst (waar moeten we heen?) en te weinig bezig bent met het nu (wat doen de mensen nu, as we speak?). 

Want cultuurverandering draait om mensen. Hoe zij zich voelen, wat ze geloven, hoe ze zich gedragen. Over wat mensen doen, niet wat ze van plan zijn. Je verandert cultuur niet door stappenplannen te volgen, maar door mensen te helpen in de praktijk andere keuzes te maken.

Cultuur: hoe het nu is, niet hoe het zou moeten zijn

Cultuur is dus niet wat er op een poster staat of in een missievisieboekje. Cultuur is wat er gebeurt op maandagmiddag in een teamoverleg. Hoe mensen reageren als er iets fout gaat. Of hoe besluiten genomen worden als niemand kijkt. Het gaat om de dagelijkse realiteit – de kleine situaties op de werkvloer.

Kleine stappen maken het verschil

In plaats van het volgen van een model, kun je beter beginnen met die kleine gedragsveranderingen. Want gedrag is de basis van cultuur. Verander je gedrag, dan verandert de cultuur vanzelf mee.

Hoe pak je dat aan? Hier zijn een paar praktische tips:

  1. Luister goed
    Praat met mensen. Vraag wat zij belangrijk vinden en waar ze tegenaan lopen. Zo leer je de huidige cultuur kennen én wat er moet veranderen.
  2. Maak het persoonlijk
    Laat mensen zien hoe hun gedrag invloed heeft op de cultuur. Help ze begrijpen wat ze zelf kunnen doen om de cultuur te veranderen. Coaching of feedback kan daarbij helpen.
  3. Begin klein
    Zoek een paar concrete gedragingen die je wilt veranderen. Bijvoorbeeld: vaker successen vieren of beter luisteren in vergaderingen. En zet daar eerst op in. Kleine gedragsveranderingen zijn al moeilijk genoeg! Denk aan: weerstand wegnemen en de intentie-gedrag kloof overbruggen. 
  4. Zorg voor veiligheid
    Mensen veranderen alleen als ze zich veilig voelen. Zet dus in op het creëren van een sociale en psychologisch veilige werkomgeving. Maak bijvoorbeeld duidelijk dat fouten maken mag, dat feedback welkom is, en dat iedereen mee mag praten.
  5. Blijf leren
    Ga van start met kleine gedragsveranderingen en reflecteer terwijl je al bezig bent. Niet te veel denken, vooral doen! Kijk vervolgens regelmatig wat goed gaat en wat beter kan. Pas je aanpak aan als dat nodig is. Veranderen is geen eenmalige actie, maar een proces.

Kortom: modellen zijn hulpmiddelen, geen doel op zich

Dus, heb je een model nodig? Soms wel – het kan helpen om structuur te geven. Maar het echte werk gebeurt in de dagelijkse praktijk. In echte situaties op het werk. In acties, niet in plannen. 

Cultuurverandering is geen project, maar een proces. Het begint bij kijken wat er nú gebeurt, en daar kleine stappen in zetten. Want uiteindelijk is cultuur niets anders dan het gedrag van mensen – elke dag opnieuw.

Anouk Visser

Gedragswetenschapper

Meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met

Anouk

Email Anouk
Datum
17/6/2025
Categorie
Organisatie & Cultuur
Geschreven door
Anouk Visser

Gerelateerde artikelen

Alles bekijken
Gedragstechnieken
Maatschappelijke vraagstukken
Praktijkvoorbeelden
June 17, 2025
•
7
min leestijd

10 Nudging voorbeelden die echt gedrag veranderen

Waarom kiezen mensen ineens massaal voor de trap als die klinkt als een piano? En hoe komt het dat bijna niemand zijn groene stroomkeuze aanpast als die al standaard goed staat? Dit zijn klassieke voorbeelden van nudging: subtiele veranderingen in de omgeving die mensen verleiden tot ander gedrag. In deze blog lees je wat nudging precies is, waarom het zo populair is, en wanneer het wel (en niet) werkt. Uiteraard aan de hand van 10 concrete nudging voorbeelden uit de praktijk.

Dirkje van der Ven